Ticari hayatta sıkça tercih edilen vadeli ödeme araçlarından biri olan çek, eğer eksik ya da hatalı biçimde hazırlanırsa hem tahsilat aşamasında sorunlara neden olabilir hem de hukuki açıdan risk oluşturabilir. Bu yazımızda “çek nasıl yazılır?” konusunun yanı sıra çekin ciro edilmesi, tahsili, sahteciliğinin tespiti, iptali gibi tüm kritik ayrıntılara yer verdik.
İçindekiler
Çek Nasıl Yazılır? Yazarken Nelere Dikkat Etmeli?
Belirli vade için belli tutarı ödeme taahhüdü içeren ve bankalar aracılığıyla tahsil edilen bir kambiyo senedi olan çeklerin aslında basit bir kağıt evrak gibi gözükmesine rağmen, düzenlenmesi ve alınması ciddi sorumluluk gerektirir. Tüm bu adımları dikkatle uygulamak iki tarafın da mali güvenliğini korur. Çek hesap ve defterlerinin açılması 5941 sayılı Çek Kanunu hükümlerine göre düzenlenir. O halde “Çek nasıl doldurulur?” Cevaplarını aşağıdaki hususlara dikkat etmeniz gerektiğini belirterek açıklayabiliriz:
- Çek defteri kullanılmalı: Çek mutlaka banka tarafından verilen orijinal çek defterinden yazılmalıdır. Fotokopi veya dijital formatlı çekler geçersizdir.
- Tarih bilgisi eksiksiz ve net biçimde; gün, ay ve yıl olarak yazılmalıdır. Örneğin: “16.04.2025” gibi. Tarih kısmında vadeye ek olarak, yazım tarihi de unutulmamalıdır.
- Lehtar (Alacaklı) bilgileri net olmalı: Kime ödeme yapılacağı açıkça yazılmalıdır. “Ahmet Yılmaz” gibi tam ad ve gerekiyorsa ünvan belirtilmelidir. Her ne kadar hamiline düzenlenen çekler kullanılabilir olsa da, güvenlik açısından daha fazla risk barındırır.
- Tutar hem rakamla hem de yazıyla yazılmalı: Örneğin: “₺12.500,00” “On iki bin beş yüz Türk Lirası” gibi. Tutarın rakam ve yazıyla belirtilen kısımları arasında uyumsuzluk olursa, yazı ile ifade edilen değer geçerli kabul edilir.
- Banka/Şube bilgileri çek üzerinde baskılı biçimde bulunur. Kontrol edilmeli ve şüpheli durumlarda teyit alınmalıdır.
- İmza eksiksiz, tutarlı olmalı: Düzenleyenin imzası, imza sirkülerine uygun ve ıslak imza olmalıdır. Eksik veya elektronik ortamda atılan imzalar, yasal geçerlilik açısından sorunlara yol açabilir.
Hamiline Çek Yazılır?
Hamiline çek, sahibinden bağımsız olarak kim tarafından ibraz edilirse o kişiye ödeme yapılmasını sağlar. Bu yönüyle, çeki elinde bulunduran kişiye doğrudan ödeme yapılmasını sağlayan çek çeşididir. Tıpkı nakit para gibi elden ele geçebilir. Standart çek yazar gibi lehtar (Alacaklı) kısmına “Hamiline” yazılır (Lehtar/Adına ödenecek kişi kısmına: “Hamiline” vb.).
Diğer çek bilgilerinde (Tutar, tarih, yer, imza vs.) genel geçerlilik kuralları geçerlidir. İmzanın yetkili kişi tarafından elle atılması, çekin geçerliliği açısından zorunludur. Çek defterinden alınan orijinal yaprak kullanılmalıdır. Ancak bu tür çeklerin riski yüksektir. Bu nedenle ticari işlemlerde dikkatli olunmalı, mümkünse kayıtlı firmalarla çalışarak çekin teslim süreci belgelenmelidir.
Çek Yazarken Bunlara da Dikkat:
- Silinti, karalama, boşluk bırakma kesinlikle olmamalıdır.
- Rakam ve yazıların okunaklı olması önemlidir; tükenmez kalem tercih edilmelidir.
- Rakam ve yazılar arasında boşluk kalmamalı. Yazım sırasında tarih ve tutar alanlarına müdahale edilemeyecek şekilde çizgisel doldurma yapılmalıdır (Örneğin: “₺12.500,00——–”).
- Kopyalanabilirlik veya dolandırıcılığa karşı sadece yetkili kişi imza atmalıdır.
- Çeke alakasız bilgiler veya semboller eklemek, geçerliliği riske atabilir.
Çek Nasıl Yapılır?
Çekin geçerli ve tahsil edilebilir olabilmesi için sadece yazılması değil, doğru şekilde yapılması gerekir. Aşağıda, geçerli bir çekin hazırlanma sürecini görebilirsiniz:
1. Çek defteri temin edin
Ticari banka hesabınız varsa, o şubeden çek defteri talep edebilirsiniz. Ticari işletmeler için banka genellikle vergi levhası, imza sirküleri ve ticaret sicil gazetesi talep eder.
2. Çeki düzenlemeye hazırlanın
Çek yaprağını defterden düzgünce ayırın. Tüm bilgileri okunaklı ve eksiksiz şekilde doldurmak için tükenmez kalem kullanın.
3. Gerekli alanları doldurun
Düzenleme tarihi (Çekin üzerinde yer alan tarih), Lehtar adı (Alacaklının adı/ünvanı), tutar (Rakım-yazı ikisi birlikte), banka bilgisi (Çekin verildiği yer otomatik olarak basılıdır), imza (Çek sahibi veya şirket yetkilisi imza atmalıdır).
4. İmzalama
Çek, yalnızca hesap sahibinin veya yetkilendirilmiş kişinin ıslak imzası ile geçerli olur. Şirket çeklerinde yetkili kişi imza sirküsüne göre belirlenir.
5. Teslim ve Takip
Çek, alacaklıya elden verilir veya posta/kuryeyle gönderilir. Verilen çekin fotokopisi ve seri numarası saklanmalıdır; ileride yaşanabilecek ihtilaflarda kullanılabilir.
Çek Nasıl Alınır?
Ticari veya bireysel işlemlerde ödeme aracı olarak çek kabul etmek istiyorsanız, yalnızca çek fiziksel olarak teslim almanız yetmez. Aynı zamanda çekin geçerliliği, sahte olup olmadığı, tahsil edilebilirliği gibi unsurları da dikkatle değerlendirmeniz gerekir. Çek orijinal mi? Tarih, vade, lehtar adı, tutar-rakam uyumu, imza kontrollerine ek olarak “Ciro var mı?” olabildiğince dikkatle incelemelisiniz. Çeki teslim almadan önce aşağıdaki detayları özenle kontrol etmeniz gerekir:
- Boşluk bırakılmış çekleri kabul etmeyin.
- Karalanmış, silinmiş çekler risklidir.
- Tanımadığınız kişiden alınan yüksek tutarlı çeklerde mutlaka teyit alın.
- Firma adına alınan çeklerde ticaret sicil numarası kontrol edilmelidir.
Çek Nasıl Tahsil Edilir?
Çek nasıl bozdurulur? Çek, vadeli bir ödeme aracı olduğu için bozdurma veya tahsil işlemi belirli kurallara göre yapılır. Çekin tahsil edilme süreci, vade tarihinin ulaşılmasıyla başlayıp ilgili bankaya sunulmasıyla sonlanır. Ancak her çek tahsil edilemez — bazı kontrolleri geçmesi gerekir. Çek vadeli ise, üzerinde yazan tarihten önce tahsil edilemez. Vade gününden önce bankaya ibraz edilirse, banka ödeme yapmaz.
Vade tarihi geldiğinde çek doğrudan bankaya götürülür. Aynı gün içerisinde ödeme gerçekleşebilir; ancak çek karşılıksız çıkarsa, yasal takip süreci devreye girer. Tahsil işlemi başlayınca tutar İBAN üzerinden veya nakit alınabilir.
Çek Nasıl Ciro Edilir?
Ciro, çekin devredilmesi anlamına gelir. Çekin arka kısmına mevcut alacaklının adı ve imzası yazılır; gerekiyorsa yeni hak sahibinin bilgileri de eklenerek ciro işlemi tamamlanır. Şu şekillerde ciro edilebilir:
- Tam ciro: “Ad Soyad’a ödemek üzere” gibi açık ifade kullanılır.
- Beyaz ciroda yalnızca imza atılır; böylece çeki elinde bulunduran kişi hak sahibi sayılır.
- Nama (İsme) düzenlenen çekler, yalnızca üzerinde adı geçen kişi tarafından devredilebilir.
İsme Yazılı Çek Nasıl Ciro Edilir?
İsme yazılı çek (Nama yazılı çek), yalnızca üzerinde ismi geçen kişi tarafından tahsil edilebilen ve ancak o kişinin ciro edebileceği çek türüdür. Bu tür çeklerde ödeme hakkı, sadece yazılı olarak belirtilmiş kişiye aittir. Dolayısıyla bu çek, taşıyana değil, sadece üzerinde adı yazılı kişiye ödenebilir. Ciro yetkisi de sadece bu kişidedir. Ciro işlemi yapmadan başka biri çeki tahsil edemez. Ayrıca isme yazılı çeklerin ciro edilmesi işlemi, yalnızca ilk alacaklının yazılı olarak yeni alacaklıyı belirtip imzalaması ile gerçekleşir. Bu işlem “tam ciro” adıyla bilinir. Beyaz ciro (Sadece imza) geçerli sayılmaz.
Çek Arkası Nasıl Yazılır?
Çekin ciro edilmesiyle, yani başka bir kişiye devredilmesiyle doğrudan ilgilidir. Bu işlem, ticarette çekin dolaşımını sağlar. Böylece çeki elinde bulunduran kişiyle birlikte ödeme hakkını da devretmiş olur.
Sahte Çek Nasıl Anlaşılır?
Görünüşte her şey normal olsa da sahte çekler, piyasada dolandırıcılık amacıyla sıkça kullanılabilir. Bu yüzden çek alırken mutlaka şu kontrolleri yaparak aşağıdaki sorulara geçerli yanıtlar vermelisiniz:
- Orijinal çekler bankaların özel baskı teknikleriyle üretilir. Sahte çeklerde genellikle mat, soluk biçimli yazılar, bulanık banka logoları ve ince kâğıt yapısı görülür.
- Çekte yer alan banka ismi ve şube detayları doğru mu? Seri numarası düzgün basılmış mı? Şüpheniz varsa bankayla iletişime geçip numara teyidi alın.
- Yeni nesil çeklerde karekod bulunur. Mobil bankacılık uygulamalarıyla okunabilir. Çekin kayıtlı olup olmadığı karekod ile sorgulanabilirse, görülebilir.
- Lehtar adı ve imza birbirini tutuyor mu? Firma adına yazılmış çeklerde ticaret sicil kaydı ve imza sirküleri ile karşılaştırma yapılabilir.
- Vade tarihi eksik mi veya geleceğe yönelik abartılı tarih var mı? Tutar rakamla ve yazıyla uyumlu mu? Uyumlu değilse bu, sahte çeklerin en belirgin işaretlerinden biridir.
- Çek ciro edilmişse, imza ve isimlerin sırası mantıklı mı? Her ciroda lehtar bilgisi eksiksiz mi?
Çek Nasıl İptal Edilir?
Çekler, verildikten sonra iptal edilemez gibi bir algı olsa da, bazı istisnai durumlarda çekin iptali mümkündür. Bu süreçte hem hukuki hem de bankacılık işlemleri dikkate alınır. Çek kaybolursa veya çalınırsa, düzenleyici; çeki yanlış kişiye verdiğini fark ettiğinde, işlemden vazgeçildi ise mümkün olabilir.
Hemen ilgili bankanın müşteri hizmetlerini veya şubesini arayarak çekin kaybolduğunu/iptal edilmesini isteyin. Ancak bankalar tek başına iptal işlemi yapamaz. Resmi başvuru gerekir. Çekin iptali için yetkili Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvuru yapılmalıdır. Gerekçenizle birlikte (Örneğin “çek kayboldu”, “çalıntı” vb.) dilekçe verilir. Mahkeme çeki geçici olarak durdurabilir (Tedbir kararı). Öte yandan vadesi geçmiş ve tahsil edilmiş çeklerin iptali mümkün olmayabilir.
Çek düzenlemek ve almak ciddi sorumluluk gerektirir. Tüm bu adımları dikkatle uygulamak hem sizin hem de karşı tarafın mali güvenliğini korur. Çek hakkındaki diğer konular için aşağıdaki içeriklere göz atabilirsiniz:
