Bilgi ve becerilerini kullanarak bağımsız çalışıp kazanç sağlayan profesyoneller olan serbest meslek sahipleri vergi kanunlarına göre serbest meslek kazancı elde ederler. Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan serbest meslek kazanç kavramı Türkiye’de gelir vergisine tabi gelirler arasındadır. Dolayısıyla bu gruba giren meslek mensupları için hazırladığımız rehberde konuyla ilgili tüm merak ettiklerinizi bulabilirsiniz.
İçindekiler
Serbest Meslek Kazancı Nedir?
Serbest meslek faaliyeti, sermaye yerine bilgi ve uzmanlık gerektiren, bağımsız olarak yürütülüp ticari nitelik taşımayan meslekleri kapsar. Bu faaliyetlerden elde edilen kazançlar serbest meslek türünde vergilendirilir. Örneğin, bir danışmanın verdiği eğitim hizmetlerinden sağladığı gelir veya bir doktorun muayenehane geliri bu kapsamda değerlendirilir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu 65. madde ise serbest meslek kazançlarını şu şekilde tanımlar: “Bireyin uzmanlık, bilgi ve yeteneklerini kullanarak bağımsız şekilde sunduğu hizmetlerden elde ettiği gelirdir. Bu tür faaliyetler, ticari işletme kurmaya gerek kalmadan, tamamen kişinin kendi mesleki becerilerine dayalı gerçekleştirilir. Serbest meslek sahipleri, işveren bağlılığı olmadan, şahsi sorumlulukları altında faaliyet gösterirler.”
Serbest Meslek Kazancı Örnekleri Nelerdir?
İşte bazı yaygın serbest meslek kazanç örnekleri:
- Özel muayenehane işleten doktorlar, diş hekimleri ve veterinerler, hasta muayenesi veya tedavi hizmetleri
- Dava takibi, danışmanlık hizmetleri, sözleşme hazırlama gibi faaliyetlerden gelir elde eden avukatlar
- Bireysel veya kurumsal danışmanlık hizmeti sunarak kazanç elde eden uzmanlar
- Şirketler veya bireylere mali konularda hizmet sunan muhasebeciler ve mali müşavirler
- Finansal raporlama ve denetim hizmetleri veren bağımsız denetçiler
- Kitap, makale, senaryo dahil diğer yazılı içeriklerin üretimi ile çevirisi yoluyla gelir elde eden yazarlar
Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgiyi “Serbest Meslek Erbabı Nedir? Serbest Meslek Erbapları Kimlerdir?” adlı yazıyı görüntüleyerek öğrenebilirsiniz.
Serbest Meslek Kazancının Tespiti Nasıl Yapılır?
Bir hesap dönemi içinde yapılan mesleki faaliyetler karşılığında elde edilen gelirlerden, bu faaliyetlere ilişkin giderlerin düşülmesi ile hesaplanır. İlgili gelirler, doğrudan tahsil edilen nakit ödemelerin yanı sıra, ayni değerler ve para ile ölçülebilen diğer menfaatleri de kapsar. Müşteri veya müvekkillerden mesleki hizmetleriyle doğrudan ilgili olarak alınan her türlü ödeme, kazanca dahil edilir. Ancak, yalnızca vergiler, harçlar, bilirkişilik, şahitlik, keşif, ekspertiz gibi masrafları karşılamak amacıyla alınıp doğrudan bu işlemler için harcanan tutarlar kazanç sayılmaz. Amortismana tabi varlıkların (Örneğin, ofis ekipmanları veya araçlar) satışı durumunda, satış bedeli ile envanter kayıtlarındaki değer arasındaki pozitif fark da kazanca dahil edilir.
Serbest Meslek Kazanç Defteri Nedir?
Serbest meslek erbapları, gelir ve giderlerini kayıt altına almak için Serbest meslek defteri tutmak zorundadır. Kollektif, adi komandit ve adi şirketler de bu defteri kullanarak mesleki kazançlarını tespit ederler. Eğer bilanço esasına göre defter tutuyorlarsa, bu kayıtlar serbest meslek kazanç defteri yerine geçebilir. Defter kayıtlarının günlük işlenmesi zorunludur.
Bazen, nakit tahsil edilmemiş olsa bile bazı durumlar öyle sayılır. Örneğin serbest meslek sahibinin bilgisi dahilinde, müşterisi adına bir kamu kurumu, banka, noter, icra dairesi veya postaya ödeme yapılması, mesleki hizmet karşılığı doğan alacağın bir başkasına devredilmesi veya müşteriye olan bir borçla takas edilmesi, gelir olarak değerlendirilir. Bu çerçevede, kazancın doğru ve şeffaf biçimde kayıt altına alınması, vergi mevzuatına uyum açısından büyük önem taşır.
Serbest Meslek Kazanç Defteri Kimler Tutar?
Bireysel serbest meslek erbaplarının tutması gerektiği gibi kollektif, adi komandit ve adi şirketler serbest meslek faaliyeti yürütüyorsa, her bir ortak da tutmak zorundadır. Eğer bu şirketler bilanço esasına göre defter tutuyorsa, ayrı bir kazanç defteri tutmalarına gerek yoktur.
Serbest Meslek Kazanç Defteri Tasdiki Gerekli mi?
Hayır, Defter Beyan Sistemi’ni kullanan mükelleflerin, defterlerini dijital ortamda tutmaları sebebiyle fiziki defter tasdiki yaptırmalarına gerek yoktur. Noter onayı bu sistemde zorunlu değildir.
Serbest Meslek Kazancı Vergi Oranı Yüzde Kaç?
Serbest meslek kazançlarının vergilendirilmesini, beyannameleri ve ödeme zamanları ile birlikte aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:
Serbest Meslek Kazancı Nasıl Vergilendirilir?
Serbest meslek erbapları, Gelir Vergisi Kanunu’na tabi olup, kazançları artan oranlı gelir vergisi tarifesine göre vergilendirilir. Vergi yükümlülükleri, gelir vergisi, stopaj ve KDV olmak üzere üç ana başlık altında toplanır. Gelir Vergisi Beyannamesi her yıl 1 Mart-2 Nisan arasında verilir. Hesaplanan gelir vergisi, Mart ve Temmuz aylarında iki taksitle ödenir.
Serbest meslek erbapları, bireylere doğrudan hizmet verirken stopaj uygulanmaz, ancak şirketlere veya kurumlara hizmet verdiklerinde, hizmet bedelinin %20’si stopaj olarak kesilir ve ilgili vergi dairesine ödenir. Yıl içinde kesilen stopaj, yıllık gelir vergisi beyannamesinde hesaplanan vergiden düşülür. Özetle kazançlar aşağıdaki beyannameler aracılığıyla Defter Beyan Sistemi üzerinden beyan edilip ödenir:
- Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi
- Katma Değer Vergisi Beyannamesi
- Geçici Vergi Beyannamesi
- Muhtasar Beyanname
- Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi
- Damga Vergisi Beyannamesi
Serbest meslek erbapları, her tahsilat için e-Serbest Meslek Makbuzu (e-SMM) düzenlemek zorundadır. Şahıslara hizmet verildiğinde: %20 KDV eklenir, ancak stopaj uygulanmaz. Şirketlere hizmet verildiğinde ise serbest meslek kazancı stopaj oranı %20 olarak kesilir, %20 KDV eklenir. e-SMM düzenlemeye dair ayrıntılı aşağıdaki içeriklerden öğrenebilirsiniz:
e-Serbest Meslek Makbuzu Sorgulamasında Nelere Dikkat Etmeli?
Serbest Meslek Kazancından İndirilecek Giderler Nelerdir?
Serbest meslek kazançlarında vergiden düşülebilen giderler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Ofis kirası ile giderleri (Elektrik, su, doğalgaz vb.),
- İş amaçlı kullanılan demirbaşlar (Bilgisayar, yazıcı, araç vb.),
- Çalışan maaşları ile sigorta ödemeleri,
- Mesleki yayınlar ile gelişim amaçlı yapılan harcamalar,
- İşle ilgili seyahat ve konaklama giderleri
Serbest Meslek Kazanç İstisnası Nedir?
Serbest meslek erbapları için belirli kazanç türleri, Gelir Vergisi Kanunu kapsamında vergiden muaf tutulabilir. Bu istisnalar, telif hakkı ile ihtira beratı kazançları, sergi ve panayır gelirleri, genç girişimcilere sağlanan vergi avantajları gibi çeşitli başlıklarda değerlendirilir. 2024’te 3.000.000 TL, 2025’te ise 4.300.000 TL üzerinde telif kazancı elde edenlerde istisna uygulanmaz. Bu sınırı aşanlar, yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadır.
Eser sahipleri ile mucitler için telif ve buluşlardan (ihtira beratı) elde edilen kazançlar, belirli şartlar altında gelir vergisinden istisna tutulur. Ek olarak yurt dışından gelip Türkiye’de hükümet izniyle düzenlenen sergi ve panayırlarda mesleki faaliyet gösteren yabancı uyruklu serbest meslek erbapları, buradan elde ettikleri kazançlarda gelir vergisinden muaftır. Kendi işini kuran belirli yaştaki genç girişimcilere, faaliyetlerine başladıktan sonra ilk üç yıl boyunca belirli bir tutara kadar gelir vergisi istisnası tanınır.
Serbest Meslek Kazancı Basit Usul Olur mu?
Hayır, serbest meslek kazançları basit usulde vergilendirilemez. Serbest meslek erbapları, basit usule tabi olmaması sebebiyle kazançlarını gerçek usulde beyan etmek zorundadır.
Serbest Meslek Kazancı ve Ticari Kazanç Aynı Anda Olur mu?
Evet, bir kişi hem serbest meslek hem de ticari kazanç elde edebilir. Ancak, bu iki kazanç türü birbirinden farklı mevzuata tabi olduğundan ayrı ayrı vergilendirilip her birine farklı muhasebe yükümlülükleri uygulanır. Örneğin şahıs şirketi kuran bir avukat her türde kazanca tabi olabilir.
E-Dönüştür’de cazip kontör ücretleriyle e-SMM düzenleyebilir, güvenle saklayabilirsiniz.
Portal ve e-SMM mali müşavirlere tamamen ücretsiz!
Kayıt olmak için hemen bize ulaşabilirsiniz!
